Kontrola kierowcy przez Inspektora Transportu Drogowego

Obowiązujące przepisy prawa zawierają szeroki katalog zadań, jakie przysługują Inspekcji Transportu Drogowego (ITD). Jednym z czołowych zadań tego organu jest kontrola kierowców uczęszczających polskie drogi. Głównie zajmują się kontrolą kierowców samochodów ciężarowych. Jakie są zasady takiej kontroli, jakie uprawnienia ma inspektor, a jakie obowiązki spoczywają na kontrolowanym kierowcy?

Zakres kontroli jest bardzo szeroki, inspektor może sprawdzić stan techniczny pojazdu, czy prawidłowo jest ewidencjonowany czas pracy kierowcy, a także czy urządzenie do rejestrowania czasu pracy jest prawidłowo użytkowane.

Zasady kontroli kierowcy przez Inspekcję Transportu Drogowego do 2011 roku

Do 2011 roku Inspektor Transportu Drogowego uprawniony był do skontrolowania pojazdów, którymi wykonywany jest transport drogowy lub przewozy dla potrzeb własnych, a dokładniej pojazdów:

1.  których dopuszczalna masa całkowita – z naczepami włącznie przekracza 3,5 tony – przy przewozie rzeczy;
2.  przeznaczonych konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób (włącznie z kierowcą) w niezarobkowym przewozie drogowym osób (przewozy na potrzeby własne) oraz wszystkich pojazdów w zarobkowym transporcie drogowym osób.

Zasady kontroli kierowcy przez Inspekcję Transportu Drogowego – obecnie

Obecnie Inspektor ma również uprawnienia do skontrolowania samochodów osobowych. Co więcej może również nałożyć mandat na kierowcę, przykładowo w sytuacji, gdy kierowca spowodował niebezpieczeństwo w ruchu drogowym.

ITD może przeprowadzać kontrolę:

1. statycznie – na wskazanych punktach kontrolnych,
2. dynamicznie – na wyznaczonych odcinkach kontrolnych lub
3. mobilnie – w odniesieniu do elektronicznego poboru opłat, na wskazanych punktach lub odcinkach kontrolnych.

Inspektor Transportu Drogowego, wykonując czynności kontrolne, jest umundurowany. Zdarzają się sytuacje, gdy Inspektor podczas kontroli jest nieumundurowany, mianowicie gdy następuje kontrola w przedsiębiorstwie lub gdy jest to kontrola przewozów regularnych, o ile nie wymaga to zatrzymywania pojazdów na drodze poza przystankami, bądź gdy kontrola dotyczy transportu drogowego taksówką, o ile nie wymaga to zatrzymywania pojazdów na drodze poza postojem.

Uprawnienia Inspektora Transportu Drogowego

Inspektor w trakcie kontroli uprawniony jest do wydawania poleceń oraz sygnałów. Zobowiązany jest do posługiwania się legitymacją służbową i znakiem identyfikacyjnym, a także używa oznakowanego pojazdu służbowego. Ponadto, Inspektor ma prawo wydawać polecenia, które mogą być skierowane zarówno do pieszego, jak również do osoby bądź osób znajdujących się w pojeździe.

Inspekcja Transportu Drogowego zatrzymuje pojazd w pobliżu oznakowanego pojazdu służbowego lub w miejscu oznakowanym znakiem drogowym uprzedzającym o kontroli. Po zatrzymaniu pojazdu ITD podaje kierującemu stopień, imię i nazwisko oraz przyczynę zatrzymania. Rozpoczęcie kontroli poprzedzone jest okazaniem kontrolowanemu przez Inspektora legitymacji, która upoważnia go do dokonania czynności kontrolnych.

Po zatrzymaniu pojazdu Inspektor ma prawo wstępu do pojazdu, który jest przedmiotem działań kontrolnych. Prawo to obejmuje wejście do wnętrza kontrolowanego pojazdu, czyli do kabiny kierującego pojazdem, prawo wejścia do przyczepy bądź naczepy. Prawo to obejmuje także dostęp do podwozia pojazdu, komory silnika oraz innych zamkniętych części pojazdu np. agregatu chłodniczego.

Ponadto, Inspektor ma prawo skontrolować dokumenty kierującego, w tym kartę kierowcy, a także przeprowadzić kontrolę zainstalowanych lub znajdujących się w pojeździe urządzeń pomiarowo – kontrolnych lub tachografu cyfrowego. Kontrola ma na celu stwierdzenie, czy podmiot kontrolowany posiada przy sobie wymagane dokumenty, jak również czy są one autentyczne oraz czy nie straciły swojej ważności. Inspektor Transportu Drogowego jest uprawniony również do kontroli zainstalowanego lub znajdującego się w pojeździe samochodowym urządzenia wykorzystywanego na potrzeby systemu elektronicznego poboru opłat.

Przedmiotem kontroli może być również stan techniczny pojazdu oraz masa pojazdu, nacisk osi i wymiary pojazdu. Dokonywanie tych czynności kontrolnych odbywa się z użyciem specjalnych wag, które znajdują się na stanie Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego.

Inspektor Transportu Drogowego w ramach wykonywania czynności kontrolnych ma prawo również skontrolować rodzaj używanego paliwa – przez pobranie próbek paliwa ze zbiornika pojazdu mechanicznego. Ponadto, Inspektor może żądać od kontrolowanego ustnych bądź pisemnych wyjaśnień.

Obowiązki kontrolowanego kierowcy

Uprawnienia kontrolne inspektorów Inspekcji Transportu Drogowego wiążą się w sposób bezpośredni z licznymi obowiązkami po stronie podmiotów kontrolowanych, w tym kierowców. Ustawa o transporcie drogowym zawiera katalog czynności, które powinien dokonywać podmiot kontrolowany, aby umożliwić kontrolującemu go inspektorowi dokonanie czynności kontrolnych w sposób jak najbardziej sprawny i efektywny. Katalog ten nie ma charakteru zamkniętego, a przedstawione czynności, które powinien dokonać kontrolowany podmiot, mają jedynie charakter przykładowy. Ich wykonywanie służyć ma przede wszystkim nieutrudnianiu Inspektorowi przeprowadzania kontroli.

Jednym z podstawowych obowiązków po stronie kierującego jest udzielenie wszelkich wyjaśnień oraz okazanie dokumentów na żądanie Inspektora. Kontrolowany ma również obowiązek udostępnić nośniki informacji oraz wszelkie dane dotyczące zakresu kontroli. Składanie ustnych lub pisemnych wyjaśnień dokonuje kontrolowany podczas trwania czynności kontrolnych, jednak na wyraźne żądanie kontrolującego Inspektora Transportu Drogowego. Składane wyjaśnienia muszą mieć związek z przeprowadzanymi czynnościami kontrolnymi, zatem podmiot kontrolowany ma prawo odmówić odpowiedzi na pytania, które nie mają bezpośredniego związku z przedmiotową kontrolą. Kontrolowany zobowiązany jest okazać do kontroli inspektorowi posiadane przez siebie dokumenty lub inne nośniki informacji oraz udostępnić dane mające związek z przedmiotem kontroli.

Kierowca, który wykonuje transport drogowy jest zobowiązany posiadać przy sobie:

1. wszelkie dokumenty związane z przewożonym ładunkiem,
2. kartę kierowcy,
3. zapisy tachografu,
4. zaświadczenie o nieprowadzeniu pojazdu,
5. wypis z licencji,
6. zezwolenie wymagane w międzynarodowym transporcie drogowym,
7. świadectwo kierowcy,
8. system radiowy do obsługi transportu i ruchu drogowego,
9. obowiązkowe dokumenty wymagane przy przewozie ładunków niebezpiecznych.

Kolejnym obowiązkiem kontrolowanego kierowcy jest udostępnienie pojazdu samochodowego, którym dokonywany jest przewóz drogowy. W trakcie wykonywania kontroli Inspektor może stwierdzić, że niezbędna jest kontrola w siedzibie przedsiębiorcy, do którego należy kontrolowany pojazd. W takiej sytuacji przedsiębiorca również jest zobowiązany do udostępnienia Inspektorowi pomieszczeń związanych z przeprowadzoną kontrolą jego pojazdu samochodowego.

Podmiot kontrolowany powinien umożliwić organowi kontrolującemu sporządzenie kopii dokumentów, jak również umożliwić mu sporządzenie dokumentacji filmowej lub fotograficznej, jeżeli może ona stanowić dowód lub przyczynić się do utrwalenia dowodu w sprawie będącej przedmiotem kontroli.

Umożliwienie przez kontrolowanego dokonania tych wszystkich czynności należy rozumieć jako nieprzeszkadzanie, nieutrudnianie, lecz także stworzenie najdogodniejszych warunków do ich przeprowadzenia, a jeśli to niezbędne, nawet udzielenie pomocy przy ich dokonywaniu.

Protokół pokontrolny

Z każdej kontroli Inspektor sporządza protokół, w którym wnikliwie wypisuje wszelkie odstępstwa bądź naruszenia. Katalog naruszeń oraz wysokość grzywny w złotych zawiera ustawa o transporcie drogowym, a dokładniej załączniki do tej ustawy.

Za co najczęściej są karani kierowcy? Mandat najczęściej otrzymują kierowcy, którzy nie posiadają w pojeździe wymaganych dokumentów. Ponadto, kierowcy otrzymują mandat za nieprzestrzeganie przepisów dotyczących czasu pracy, a także za nieprzestrzeganie zasad dotyczących użytkowania urządzeń rejestrujących, czyli tachografów.

Pakiet transportowy – nowe formalności i kontrole

Kontrola prowadzona na drogach przez Głównego Inspektora Drogowego została rozszerzona poprzez tzw. pakiet transportowy. Takim hasłem określana jest ustawa o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów, której rządowy projekt wpłynął do Sejmu w dniu 25 stycznia 2017r., a obowiązywać ma już od dnia 1 marca 2017r. Regulacja ta ma nakładać na przedsiębiorców obowiązek zgłoszenia każdego przewozu towarów wrażliwych m.in. paliw silnikowych, olejów smarowych, alkoholi etylowych skażonych, suszu tytoniowego oraz oleju rzepakowego. Po zgłoszeniu, towar otrzyma numer referencyjny.

Kontrola przewozu towarów ma polegać na sprawdzeniu: dokonywania, uzupełniania i aktualizacji zgłoszenia, zgodności danych zawartych w zgłoszeniu ze stanem faktycznym, posiadania numeru referencyjnego lub dokumentów go zastępujących. Po upływie miesiąca „bez kar” – czasu przewidzianego na dostosowanie obowiązujących wewnętrznych procedur postępowania w firmach transportowych, począwszy od dnia 1 kwietnia 2017r., za brak zgłoszenia lub numeru będą nakładane kary. Tytułem przykładu, jeśli podmiot wysyłający nie dokona zgłoszenia, będzie można na niego nałożyć karę pieniężną w wysokości 46 % wartości netto przewożonego towaru, nie mniej jednak niż 20 tys. zł. W takiej sytuacji kara grozi również kierowcy w postaci grzywy w wysokości od 5.000 zł do 7.500 zł. Powyższe spowodować ma jeszcze większą dbałość kierowców o to, czy przewozi towar zgodnie z prawem. Projekt ustawy obecnie został skierowany do I czytania w Komisji Finansów Publicznych oraz w Komisji Infrastruktury.

Autorzy:

www.piszcz.pl

Monika Bożek, adwokat, Kancelaria Prawna Piszcz i Wspólnicy

Monika Wasielewska, prawnik, Kancelaria Prawna Piszcz i Wspólnicy