Bartłomiej Zgudziak Ekspert ds. Analiz i Rozliczeń OCRK
Ze względu na specyfikę branży transportowej, kierowca zawodowy musi być przygotowany do pracy także w dni ustawowo wolne. Odnosząc się do Kodeksu Pracy Art. 1519.§ 1. Dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta określone w przepisach o dniach wolnych od pracy. Kodeks Pracy dopuszcza jednak możliwość pracy w wyżej wymienione dni na podstawie Art. 15110.
Art. 15110. [Dopuszczalność pracy w niedziele i święta]
Praca w niedziele i święta jest dozwolona:
1) w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
2) w ruchu ciągłym;
3) przy pracy zmianowej;
4) przy niezbędnych remontach;
5) w transporcie i w komunikacji;…
W sytuacji wystąpienia pracy w ww. dni po stronie przedsiębiorcy leży prawidłowe rozliczenie kierowcy – oddanie czasu wolnego lub wypłacenie należnego wynagrodzenia wraz z dodatkami.
Udzielenie dnia wolnego za pracę w niedzielę lub święto
W zamian za pracę w niedzielę lub święto pracodawca musi udzielić pracownikowi dzień wolny od pracy zgodnie z Art. 15111 §1 i §2 Kodeksu Pracy. Ustawodawca wprowadził odmienne sposoby oddawania dnia wolnego za pracę w zależności od tego czy była wykonywana w niedzielę, czy w święto. Kierowcy pracującemu w niedzielę należy udzielić jeden dzień wolny odpowiednio 6 dni przed tą niedzielą lub 6 dni po niej. Jeżeli nie było możliwości oddania dnia w tym terminie, Kodeks Pracy daje na to pracodawcy czas do końca okresu rozliczeniowego. W przypadku pracy w święto, należy udzielić pracownikowi dzień wolny od pracy w ciągu okresu rozliczeniowego.
Przykład:
Kierowca pracował w niedzielę – 11czerwca 2017 r.
Zgodnie z opisanymi wcześniej przepisami zawartymi w Kodeksie Pracy, pracodawca dysponuje dwunastodniowym okresem, w którym może oddać pracownikowi dzień wolny za niedzielę (6 dni przed i 6 po niej). W opisanym przykładzie zakres w jakim należy udzielić dnia wolnego to 5–17 czerwca 2017 r.
Jeżeli w tym terminie pracodawca nie mógłby udzielić kierowcy dnia wolnego musi to zrobić do końca okresu rozliczeniowego. W przypadku jednomiesięcznego okresu rozliczeniowego pracownik powinien otrzymać wolne do końca czerwca 2017. W omawianym przykładzie wolny dzień za pracę w niedzielę (11 czerwca 2017) oddano wcześniej – 9 czerwca 2017, a więc zgodnie z Kodeksem Pracy.
Dwa dodatki czy jeden? Wyrok Sądu Najwyższego z 15.02.2006 r.
W razie braku możliwości udzielenia dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w niedzielę lub święto, zgodnie z Kodeksem Pracy pracownik powinien otrzymać wynagrodzenie wraz z dodatkiem 100% za każdą godzinę pracy w tym dniu:
Art. 15111. [Dzień wolny lub dodatek]
§ 2. Jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie w terminie wskazanym w § 1 pkt 1 dnia wolnego od pracy
w zamian za pracę w niedzielę, pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego, a w razie braku możliwości udzielenia dnia wolnego od pracy w tym terminie – dodatek do wynagrodzenia w wysokości określonej w art. 1511 § 1 pkt 1, za każdą godzinę pracy
w niedzielę.
§ 3. Jeżeli nie jest możliwe wykorzystanie w terminie wskazanym w § 1 pkt 2 dnia wolnego od pracy
w zamian za pracę w święto, pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia.
Praca w niedzielę i święto powyżej normy dziennej może spowodować naliczenie dodatku 100% z tytułu przekroczenia normy dobowej. Nieudzielenie dnia wolnego może się wiązać również z przekroczeniem normy średniotygodniowej, a co za tym idzie z naliczeniem kolejnego dodatku 100%.
Art. 1511. [Dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych]
§ 1. Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje
dodatek w wysokości:
1) 100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
a) w nocy,
b) w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym
go rozkładem czasu pracy,
c) w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę
lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;
2) 50% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym
innym dniu niż określony w pkt 1.
Tu przedsiębiorca może się jednak oprzeć na uchwale Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2006 r., w której orzeczono, że pracodawca wypłacając kierowcy wynagrodzenie w zamian za pracę w niedzielę lub święto nie musi wypłacać kolejnego dodatku 100% z tytułu przekroczenia normy średniotygodniowej.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego
Uchwała z dnia 15 lutego 2006 r. II PZP 11/05
W razie nieudzielenia przez pracodawcę w okresie rozliczeniowym innego dnia wolnego od pracy w zamian za dozwoloną pracę świadczoną w niedzielę lub święto, pracownikowi przysługuje za każdą godzinę takiej pracy tylko jeden dodatek przewidziany w art. 15111 § 2 in fine lub § 3 k.p.
Przykłady:
Kierowca przepracował 5 godzin, pracodawca nie miał możliwości udzielenia mu dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego.
W związku z tym pracownik otrzyma:
wynagrodzenie zasadnicze za 5 godzin,
dodatek 100% za 5 godzin pracy w niedzielę lub święto,
dodatek 100% za 5 godzin z tytułu przekroczenia normy średniotygodniowej (dodatku zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2006 r. nie trzeba będzie wypłacać).
Kierowca przepracował 11 godzin, pracodawca nie udzielił mu dnia wolnego do końca okresu rozliczeniowego.
W związku z tym pracownik otrzyma:
wynagrodzenie zasadnicze za 11 godzin pracy,
dodatek 100% za 11 godzin pracy w niedzielę lub święto,
dodatek 100% za 8 godzin z tytułu przekroczenia normy średniotygodniowej2 (dodatku zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2006 r. nie trzeba będzie wypłacać),
dodatek 100% za 3 godziny z tytułu przekroczenia normy dobowej wynoszącej 8 godzin.
Jak zoptymalizować zapisy w dokumentach wewnątrzzakładowych
Warto zwrócić uwagę, że zgodnie z Kodeksem Pracy dzień ustawowo wolny nie liczy się jak dzień kalendarzowy, czyli od godziny 00:00 do 23:59. Nawiązując do Art. 1519.§ 2 za pracę w niedzielę lub święto uznaje się pracę w godzinach od 06:00 tego dnia do 06:00 kolejnego. Ustawodawca dał jednak przedsiębiorcy możliwość dostosowania godzin do potrzeb firmy, poprzez zapis:
Art. 1519. [Dni wolne od pracy]
§ 2. Za pracę w niedzielę i święto uważa się pracę wykonywaną między godziną 6:00 w tym dniu
a godziną 6:00 w następnym dniu, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina.
Właściciel firmy transportowej w dokumentacji wewnątrzzakładowej może więc określić inne godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy w niedzielę i święto.
Poniżej przedstawiono przykłady rozliczenia kierowcy rozpoczynającego pracę o godzinie 03:30 w poniedziałek. Pierwsze z nich wykonane zostało wyłącznie na podstawie zapisu z Kodeksu Pracy. Drugie natomiast dodatkowo w oparciu o dokumentację wewnątrzzakładową, w której przedsiębiorca (korzystając z możliwości jakie dają przepisy), wyznaczył pracę w niedzielę lub święto w przedziale od 00:00 do 24:00 w dany dzień.
Niedziela Poniedziałek
Godzina rozpoczęcia – 03:30
Godzina zakończenia – 15:45
Czas Pracy Niedziela i Święta 2h30min –
Niedziela Poniedziałek
Godzina rozpoczęcia – 03:30
Godzina zakończenia – 15:45
Czas Pracy Niedziela i Święta – –
W pierwszym przypadku, pomimo tego iż pracownik wykonywał pracę de facto tylko w poniedziałek, rozliczając kierowcę zgodnie z zapisami Kodeksu Pracy należałoby doliczyć mu dodatek z tytułu pracy w niedzielę i święta. W drugim przykładzie, pracodawca świadomy, że może zadecydować o godzinach w jakich zawiera się dzień ustawowo wolny oraz bazując na dotychczasowym planie pracy swoich kierowców, w dokumentacji wewnątrzzakładowej wprowadził zapis mówiący o liczeniu czasu pracy w niedzielę lub święto od 00:00 do 24:00 tego dnia.
Przykład takiego zapisu:
Dzięki takiemu rozwiązaniu w opisanym powyżej przykładzie właściciel firmy uniknął konieczności dopłaty za 2,5 godziny pracy. Przyjmując, że kierowca otrzymuje 12,5 zł/h, przedsiębiorca zaoszczędził w tej konkretnej sytuacji 37,5 zł. W skali miesiąca, roku oraz przy większej liczbie kierowców znajomość tego przepisu może się przełożyć na znacznie większe oszczędności.
Odpowiednie planowanie pracy kierowców oraz dostosowanie zapisów w dokumentacji wewnątrzzakładowej pozwala przedsiębiorcy lepiej gospodarować czasem pracy swoich pracowników. Pracodawca może uniknąć zbędnych dopłat lub konieczności udzielenia pracowników dnia wolnego, a zaoszczędzone dodatkowe dni wykorzystać na wykonywanie zlecenia. Właściwie sprecyzowane zapisy i prawidłowe rozliczenie kierowcy to także zabezpieczenie przedsiębiorcy przed nieuzasadnionymi roszczeniami ze strony pracowników.
Opisana sytuacja nawiązuje wyłącznie do jednego aspektu rozliczania czasu pracy, jakim jest praca w niedzielę lub święto. Podobnych szans na optymalizację pracy, prowadzących do oszczędności czasu i pieniędzy, jest znacznie więcej. Warto skorzystać z pomocy firmy, która usługowo rozlicza czas pracy kierowców, aby maksymalnie spożytkować możliwości, jakie dają przepisy oraz mieć aktualne informacje o wszystkich zmianach w prawie dotyczących branży transportowej.
